SOVIERS GEMUTS
Percé parlar deu gematge ?
Aus qui an viscut deu mesteir de la gema, que’ns i aprenaram pas arren, mès dens quauques annadas , que ‘n seram pas mei qu’un punhat a condar l’istuèra deus arrosinèirs per las generacions a viéner.
Dens aqueths purmèirs jorns de noveme de dus mila sèt, l’un deus darrèirs gemèirs de la lana que vèn de se deishar anar, pròishe de la soa cabana : Lo Gui Duro….. Que vivot deu gematge sus mantuns indrets de la lana e de las dunas de Jaogarèt ….
On trobèvan los arrosinèirs ?
Dempuish detz-mila ans los pins qu’an existit ;
los cercaires qu’an arreconeishut tanben los tralhs de carras sus los pinhs arrecaburats per lo sable e descaburats per las esgavissadas de la mar dens las dunas deu Molau, a Arcaishon (Kauffman 1892) Los arrosinèirs que gemàvan alavetz los pins dens la Montanha dempuish l’epòca Galo-Romani,(gematge au cròt) dinc’a las annadas seishanta . Lo gematge au bridon qu’arribèt dap los crampons deu sistèma Hugues arron 1860 .
Davant 1857, las lanas marecatjósas que favorisèvan mei lèu ua vita agro-pastorau preus aulhèirs , lo devàth deu sòu qu’èra caburat de lapa e en susfàcia, d’auguicha, de branas, de laguas.
A La mesa en valor de las lanas de Gasconha. tota ua activitat encaharida sus las lanas qu’estot espandida per los ingenhaíres deu Napoléon III : assaniment de las lanas : Camins, crastas entà copar lo lapa, semialhas de granas de pins, plantacions…
En 1862 l’estabilisacion de la duna litorau que s’acabèt , seguida d’un gart d’obratges , mei o mensh espandits, semialhas e plantacions , quan lo littorau se stablilisèt.
Aqueras lanas mesas en valor que son estadas expleitadas en seguint per lo gematge, los bòis d’esclaridas, …
Puish que viren arribar los arrosinèirs, los mulatièrs, los silvicultors, los buscassèirs, e los distilators, dap l’amelioracion deu sistèma Hugues entà arrecaptar aisidament ua gema shens debrís e distilar mei de produits pròpis.
Mès, alavetz, com vivèn los arrosinèirs ?
Mes que cau díser tanben que la vita deus arrosinèirs n’avè pas arren d’envejable quan arribèva la paga ; las familhas que vivèvan complementariament sus de petits bèns, borderatges, metadèiras, qu’arribèvan a susviscar en tribalhant hòrt. Lo chic de sòs dont rentrèva a l’ostau qu’èra botat en collectivitat per pagar çò de mei daun…
Qu’entertienèn lo petit eiriau, o la mèitadièra : lo casau, los camps de segla e de milhòc, que s’acasivan un chivau o ua o duas mulas per bojar las tèrras , dalhar lo hen, portar la gema a l’atelièr.
Que se hadèn vier quauques poralhas, eslhevar un porcet, engreishat tot l’an, Qu’avèn sovent ua o duas vacas per vénder un vetèth e per la lèit.
Dens las nòstas tèrras sabludas, que n’avèm pas hòrt a causir per víver, mes los produits de la gema, totun recercats, qu’an tostemps soffèrt d’ua politica limashorda e d’ua concurència shens pietat, deu petròli. Los produits de la gema per la mage part que servivan per l’industria e l’arrosineir qu’èra pagat sus ua basa de regime agricòle…..
Adara, lo gematge qu’es abandonat dens lo nòste país, la gema qu’es espleitada enqüèra dens los país sosdevolopats…
L’epòca actuau, evolutiva, diferènta, abondosa de progrès e de gatgèts de tot òrdi que nessecita hòrt de sòs, las pagas de miserablaus deus gemèirs que’n porren pas favorisar la represa deu gematge, tant mei que las lanas, plan agradivas singuin per lo qui aíma l’écologia, que viènen de patir de meishants arresauts climatics, que cau arreplantar los aubres. Los qui demòran que son fragilizats. …E que cau un vintenat d’annadas per arreconstituar ua parcèla de pins.
Conclusion
Si divèm parlar de gematge adara, percè pas, mès çò que carré causir ? Arrevitar lo Passat gemut sus ua idèa folclorica ? (muséus)
Véder los marcat mondiaus tots a d’ua, s’encaharir per trobar lo barric de pétroli de mei en mei encarit ?
O deishar crevar de hami los qui amassan lo barric de gema, alà on ne tròban, aulhers , de l’auta part de las mars ?….
Bernat deu Maçon
